Coaching is een proces dat gericht is op het verbeteren van prestaties en het bereiken van persoonlijke en professionele doelen. Het richt zich op het ‘hier en nu’ en helpt je om van je huidige situatie naar je gewenste toekomst te bewegen. Voor ondernemers betekent dit het vinden van een balans tussen zakelijke ambities en persoonlijke vervulling.

Voor velen is het om te beginnen al niet duidelijk genoeg wat coaching precies inhoudt. Het wordt:

• ofwel geklasseerd onder de noemer therapie,
• ofwel wordt het vergeleken met wat we kennen als sportcoaches die aan de zijlijn richtlijnen geven en motiveren,
• ofwel wordt het gepercipieerd als geitenwollensokkenzweverig gedoe.

Het is geen van deze.

Om het verschil duidelijk te maken tussen therapie en coaching gebruik ik vaak de metafoor van het kompas en de GPS.

Therapeuten zijn in mijn ogen zoals een kompas. Een kompas heb je nodig als je het noorden volledig kwijt bent. Je hebt de grond onder je voeten voelen wegzakken, je hele leven is even als een kaartenhuisje ineengevallen en je bent het noorden volledig kwijt.

Dan heb je een kompas nodig. Een therapeut is het kompas die jou helpt om het noorden terug te vinden en de grip op je leven terug in handen te nemen.

Er zijn echter heel wat mensen die het noorden wel weten staan en die al behoorlijk wat bereikt hebben. Zij hebben gewoon het gevoel dat waar ze op dit moment in hun leven staan het niet helemaal loopt zoals het zou moeten. Het moet anders en ze hebben wel enig zicht op het doel waar ze naartoe willen. Ze weten (ongeveer) wat ze willen, maar ze komen onderweg obstakels tegen of zien niet goed hoe ze naar hun doel toe moeten werken. Deze mensen denken dat ze naar een therapeut moeten, maar voelen op één of andere manier dat ze daar niet echt op hun plek zitten.

Zij hebben eerder een GPS nodig. De coach is dan de GPS waarmee ze samen hun bestemming kunnen definiëren en verfijnen. Samen stippelen ze de weg uit om hun doel te bereiken.

Een coach helpt via verschillende coördinaten naar die bestemming te gaan. Om te beginnen weet een goede coach al hoe een doel gedefinieerd moet worden. Vele mensen leggen hun doelen namelijk al fout vast.

Lees ook mijn blog Life Coach vs Therapeut

Ben je een therapeut, maar voel je dat je eerder het werk van een coach doet? Noem jezelf dan een coach hoewel dit betekent dat je dan niet op de lijst van ‘erkende therapeuten’ staat die bepaalde voordelen biedt.

Vele therapeuten noemen zichzelf tegelijk ook coach, terwijl vele coaches zichzelf gelijk ook therapeut noemen. Volgens mij geeft dit alleen maar meer verwarring en maakt het het nog moeilijker om het onderscheid duidelijk te kennen. Het is voor mensen al moeilijk genoeg om het bos door te bomen te vinden tussen al die ‘paddenstoelen’. Op een moment dat iemand een goede hulpverlener zoekt, is het best frustrerend om daarbij nog de keuze te moeten maken of het beter is om bij een therapeut dan wel een coach aan te kloppen.

Ik wil elke coach of therapeut oproepen om een duidelijke keuze te maken en hier ook zuiver in te blijven. Eenvoud siert. Je bent of coach, of therapeut, maar niet een beetje van allebei. Wil je coach én therapeut zijn? Bang dat je minder klanten zal hebben als je één van beide titels schrapt en een keuze maakt? Elke goede coach weet dat angst geen goede raadgever is. Ik durf het tegendeel te beweren. Je zal net klaarheid scheppen en duidelijkheid bieden over wat ze bij jou mogen verwachten.

Stel je voor dat je aan een eethuis komt waar ze ‘een beetje van alles’ aanbieden. Het staat ook zo op hun deur en op de menukaart. Stel je voor, je wil er iets eten en je vraagt: “wat kan ik hier bestellen?”. Het antwoord luidt: “Oh, een beetje van alles, zeg maar wat je wil, we hebben wat Chinees, we hebben frietjes, we hebben ook Marokkaans of Libanees, we geven wat jij vraagt”.

Je weet vooraf dus niet waar zij in gespecialiseerd zijn en wat écht lekker zal zijn om te eten. Je verwacht dan ook dat het prijskaartje van diezelfde orde is: een beetje. De kans dat je trouwens al in deze zaak binnenstapt is vrij klein, want je weet niet wat ze precies te bieden hebben. Stel, je hebt zin om Chinees te eten. Wat doe je? Je gaat op zoek naar Chinese restaurants, toch!? Je googelt ook niet ‘Marokkaanse eetgelegenheden’ als je zin hebt om een goeie steak met frieten te eten.

En toch is het dat wat coaches en therapeuten doen als ze geen duidelijke richting kiezen. Mensen gaan gericht op zoek naar iemand waarvan ze weten dat dat wat zij nodig hebben, op de menukaart staat. Vele coaches en therapeuten zetten ‘een beetje van alles’ op hun menukaart.

Wanneer je op zoek gaat naar een coach, is het belangrijk om te beseffen dat de kracht van een coach verder gaat dan een specifieke discipline. Een goede coach kan verschillende coachingstijlen en -methoden combineren om je volledig te ondersteunen. Het draait niet alleen om het kiezen van een coach die enkel gespecialiseerd is in bijvoorbeeld business coaching of life coaching, maar om iemand die flexibel genoeg is om in meerdere domeinen inzichten te bieden.

Of het nu gaat om leiderschap, zelfvertrouwen, mindset of zelfs gezondheid, een veelzijdige coach begrijpt dat deze aspecten nauw met elkaar verbonden zijn. Een goede match tussen jou en je coach is essentieel, want coaching is geen proces van “vakjes denken” – het is holistisch en gepersonaliseerd. Een coach kan bijvoorbeeld businessdoelen ondersteunen terwijl hij tegelijkertijd helpt bij persoonlijke ontwikkeling en welzijn, omdat die zaken vaak onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Enerzijds zijn er een aantal belangrijke basisvaardigheden in coaching. Een goede coach luistert bijvoorbeeld op een veel dieper niveau en kijkt veel ruimer dan wat op het eerste zicht gezegd wordt. In coaching leren we luisteren naar dat wat niet in woorden gezegd werd, maar wel bedoeld wordt en dat wat gezegd werd, maar niet zo bedoeld wordt.

Tussen wat wordt gezegd en niet bedoeld en wat wordt bedoeld en niet gezegd, gaat de meeste liefde verloren.

Khalil Gibran

Naast het luisteren is de vraagstelling een ander belangrijk aspect. Een goede coach stelt niet alleen goede vragen, maar doet dat ook op een juiste manier. Hij weet ook in welke richting de vragen moeten gaan om pijlsnel tot de rode draad bij iemand te komen en de vinger op de wonde te kunnen leggen.

In mijn begeleiding van coaches merkte ik de laatste jaren op dat de focus in opleidingen dikwijls ligt op het aanleren van basistechnieken zoals luisteren en de vraagstelling. Met vraagstelling en luisteren alleen ben je er echter nog niet. Wil je snel tot de essentie komen bij iemand, dan komt er meer bij kijken.

Een goede coach kent naast de coachingvaardigheden ook de basisprincipes in energie, de werking van ons brein, universele wetten en levensomvattende vraagstukken. Zoals ik eerder ook al zei, een goede coach kent deze principes niet alleen, maar ‘weet’ ook wat deze betekenen en hoe ze in ieders leven toepasbaar zijn.

Een goede coach heeft de basisprincipes eerst zelf volledig doorleefd om ze vervolgens voor te leven voor anderen. Wil dit dan zeggen dat de betrokken coach zelf alles moet meegemaakt hebben om anderen te kunnen begeleiden in een bepaald thema? Absoluut niet, zo heb ik ook ervaren.

Concreet begeleidde ik al verschillende coachees in een burn-out verhaal terwijl ik zelf nooit een burn-out heb gehad. Zo had ik een coachee in een traject die door mond-aan-mond reclame werd doorverwezen. Hij kon pas 3 maanden later terecht bij een officiële burn-out coach en kwam op gesprek bij mij. Het intake gesprek was voor hem zo verhelderend dat hij verder wilde gaan. Natuurlijk combineerden we de begeleiding met de medische opvolging door zijn arts die bij burn-out even belangrijk is. Een coach is geen dokter en hoeft dat ook niet te willen zijn.

Of het nu burn-out is, of een scheiding, zakelijke- of privé-conflicten, het zijn duidelijke signalen dat ‘iets’ niet helemaal klopt op de plek waar die persoon staat. Een goede coach focust zich niet alleen op die ene insteek, ook wel ‘het probleem’ genoemd. Een goede coach maakt van deze insteek gebruik om naar de essentie te gaan, de blik veel ruimer open te trekken en de klant terug op het goede spoor richting een eigen gekozen doel te brengen.

Wat ik in dergelijke verhalen doe:

• De oorsprong ontdekken – in dit geval ontdekte deze zakenman dat zijn ‘angst voor succes’ hem had genekt in zijn carrière
• Deze mensen moeten terug gekalibreerd worden
• Door jarenlang te leven volgens anderen hun verwachtingen, zijn deze mensen de weg kwijtgeraakt. Ze zijn ver van zichzelf verwijderd geraakt en moeten terug dichter bij zichzelf komen
• We helpen hen zichzelf te (her)ontdekken, in contact te komen met wie ze werkelijk zijn en wat hun talenten zijn
• Ze moeten durven voluit te leven volgens wat hun hart hen ingeeft

Een goede coach helpt klanten die weg terug te vinden, maar houdt ingeval van burn-out verhalen ook de snelheid in de gaten. Net zoals een GPS ook waarschuwt voor snelheidsovertredingen.

Zo hoor ik mijzelf regelmatig tegen een coachee met dit thema zeggen: “Eén ding tegelijk, je hebt hiermee al voldoende hooi op je vork”.

Hoewel er veel verschillende coachingsmodellen zijn, beschouwen we hier niet de ‘coach als expert’, maar in plaats daarvan zien we de coach als een facilitator tijdens een leerproces.

Er is een enorm verschil tussen iemand lesgeven en hem/haar helpen leren. Bij coaching helpt de coach in wezen het individu om zijn eigen prestaties te verbeteren: met andere woorden, hij helpt de coachee te leren.

Goede coaches geloven dat het individu altijd het antwoord op zijn eigen problemen heeft, maar begrijpt dat hij misschien hulp nodig heeft om het antwoord te vinden.

In elk geval gaat het er bij coaching om dat je de blik van de coachee verruimt waardoor hij of zij mogelijkheden gaat zien ipv enkel moeilijkheden. Coaching gaat erom dat iemand van ‘hier’ naar ‘daar’ wil en daarbij niet ziet ‘hoe’ van hier naar daar te komen.

Coaching houdt in dat een coach:

• de prestatiekloof (van hier naar daar) helpt te overbruggen
• de coachee spiegelt wat hij of zij vertelt en hoe dit naar de buitenwereld overkomt
• teruggeeft aan je coachee wat je ziet en hoort
• durft te confronteren
• de coachee uitdaagt om verder te denken, te groeien, uit de comfortzone te komen, of net wat minder te doen wat hij of zij doet
• zelf groeit en een bewust mens bent waardoor je anderen inspireert en voorleeft hoe dat dan allemaal moet – we werken vanuit de gedachte : “kinderen doen niet wat ouders hun zéggen, kinderen doen wat hun ouders doen.” Ditzelfde principe geldt voor coaches die als een leermeester voor te leven hebben wat ze prediken.

Coaches moeten ook de leerfase identificeren waarin de coachee zich bevindt, om zo de juiste soort taal te gebruiken om hen te helpen naar de volgende fase te gaan. Het is tenslotte moeilijk om te proberen een vaardigheid te verbeteren als je niet weet dat het je ontbreekt.

De leerfases van Maslow

Het aanleren van nieuwe vaardigheden gaat via een vast patroon van 4 fases. Iedere fase brengt zijn eigen emoties mee. Volgens Maslow zijn deze leerstadia feitelijk de groeistadia op weg naar bewustwording en bewustzijn zijn. Dit zijn de volgende stappen:

Fase 1: Onbewust onbekwaam

Als je iets nog nooit gedaan hebt, kan het eenvoudig lijken. Op dat moment ben je onbewust onbekwaam. Of je weet niet dat je iets niet weet. Dit is een neutrale fase. Zeker als je niet weet dat je iets niet weet, kan dit heel comfortabel zijn.

Een goed voorbeeld is een kind dat nog nooit een fiets heeft gezien of geen idee heeft dat er een andere taal bestaat dan de zijne.

Fase 2: Bewust onbekwaam

In deze fase word je je bewust dat je iets niet kunt. Hier heb je een keuze. Je kunt ervoor kiezen bewust onbekwaam te blijven. Of je kiest ervoor dat je iets wilt leren.

In deze fase start je met leren en oefenen. Je komt er achter wat er allemaal bij komt kijken en hoeveel oefening er nodig is. Soms heb je dan het idee dat het je nooit gaat lukken. Dit is vaak een onprettig gevoel.

Een voorbeeld kan het kind zijn dat andere kinderen heeft zien fietsen of iemand een andere taal heeft horen spreken en dit daarom graag wil leren.

Fase 3: Bewust bekwaam

Langzamerhand krijg je het in de vingers en gaat het je steeds gemakkelijker af. Je wordt bewust bekwaam. Dit is een prettige fase, omdat je merkt dat dingen nu lukken ook al ben je je hier nog wel bewust van en moet je er nog goed bij nadenken.

Een voorbeeld is het kind dat kan fietsen, maar valt als het niet meer kijkt waar het heen gaat.

Fase 4: Onbewust bekwaam

Tenslotte na heel veel oefening lijken de dingen als vanzelf te gaan. Je hoeft niet meer na te denken over hoe je het doet, maar doet het gewoon. In feite, als je er te hard over nadenkt, kan het zijn dat je het niet meer kunt doen.

Je kan deze fases voortdurend blijven doorlopen. Steeds kun je nieuwe dingen ontdekken die je nog niet kende. Zoals bijvoorbeeld de slipcursus als je inmiddels auto denkt te kunnen rijden.

Het is belangrijk om te weten dat bij elk leerproces je door deze fasen heen gaat. Het model kan je helpen te begrijpen waarom bepaalde fases van het leerproces zo onaangenaam voelen. Hierdoor wordt het eenvoudiger deze fases gewoon te doorstaan en het positief te blijven benaderen.

In coaching werken we niet vanuit het meest vanzelfsprekende antwoord. Of toch zeker niet in onze manier van werken. Als mensen het meest vanzelfsprekende antwoord zoeken, kunnen ze bij hun omgeving terecht.

Een goede coach durft met iemand verder te gaan dan wat de omgeving ‘normaal’ of ‘maatschappelijk aanvaard’ vindt. Een goede coach houdt het doel op langere termijn voor ogen en werkt daar via verschillende tussenstappen naartoe samen met de coachee.

Er komen sowieso obstakels op de weg. Zo zijn er de eigen angsten van de coachee, maar ook de angsten van de omgeving of dat wat de maatschappij als ideale plaatje voorhoudt, of het ‘belang van het kind’ dat velen als excuus gebruiken om niet de stappen te moeten nemen die ze zouden willen zetten.

Goede coaches geven geen antwoorden die iedereen voor zichzelf al kent. Ze accepteren dat wat er is, geven er erkenning aan zonder oordeel en kijken dan samen met de coachee naar wat die wil bereiken. Belangrijk daarbij is dat de coachee het einddoel kiest en de coach hierin volgt, zonder er zelf iets aan te willen wijzigen.